Zašto je Crne Gora interesantna za biznis?
Usklađenost privredno - pravne regulative Crne Gore sa zemljama Evropske unije
Sledeći strateško opredjeljenje za otvorenu tržišnu privredu, čini se značajan napredak u izgradnji
privrednopravne regulative. Privredna regulativa u Crnoj Gori je u visokom stepenu usklađena s važećom regulativom u zemljama tržišne privrede, prije svega zemalja Evropske unije.
U dogradnji privredne regulative polazišta su jedinstveno privredno područje i jedinstveno tržište, a
privređivanje se zasniva na zakonitostima tržišta.
Jamči se svojina.
Niko ne može biti lišen svojine, niti mu se ona može ograničiti, osim kad to zahtjeva opšti interes, utvrđen u skladu sa zakonom – uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.
Strano lice stiče pravo svojine, uključujući i pravo svojine na zemljište, kao i pravo privređivanja, pod uslovom uzajamnosti, u skladu sa zakonom.
Jamči se sloboda rada i privređivanja.
Privredni subjekti su samostalni i ravnopravni.
Uslovi privređivanja su jednaki za sve.
Preduzeća i drugi oblici organizovanja osnivaju se, organizuju i povezuju slobodno i samostalno u skladu sa zakonom.
Svaki akt i radnja kojima se stvara i podstiče monopolski položaj, odnosno na bilo koji način ograničava tržište, su protivustavni.
OBLASTI DJELATNOSTI U KOJIMA STRANI ULAGAČ MOŽE ULAGATI SVOJA SREDSTVA
Strani ulagači mogu, radi obavljanja djelatnosti u Republici Crnoj Gori, ulagati u preduzeća i druge oblike organizovanja za obavljanje djelatnosti ili usluga, osnivati preduzeća i vršiti druga ulaganja, u skladu sa Zakonom o stranim ulaganjima i drugim zakonima.
Ko se tretira stranim ulagačem
Strani ulagač jeste pravno lice sa sjedištem u inostranstvu, strano fizičko lice i crnogorski državljanin sa prebivalištem odnosno boravištem u inostranstvu, dužim od godinu dana, preduzeće koje je strano lice osnovalo u republici i preduzeće u kojem je učešće stranog kapitala veće od 25%.
Šta sve može biti ulog stranog ulagača
Ulog stranog ulagača može biti u novcu, uslugama, imovinskim pravima i hartijama od vrijednosti. Ulog domaćeg lica, prilikom stranih ulaganja, može biti u novcu, stvarima, uslugama, imovinskim pravima i hartijama od vrijednosti. Stvari, usluge i prava iz prethodnih stavova moraju se izraziti u novcu.
Prava stranog ulagača garantovana zakonom
Strani ulagač po osnovu ulaganja ima pravo:
1) Da upravlja, odnosno učestvuje u upravljanju preduzećem;
2) Da prenese prava i obaveze iz ugovora o ulaganju ili ugovora, odnosno odluke o osnivanju na druga strana ili domaća lica;
3) Na povraćaj pojedinih uloženih stvari, saglasno ugovoru o ulaganju ili ugovoru, odnosno odluci o
osnivanju;
4) Na povraćaj uloga, odnosno ostatka sredstava koja su uložena u preduzeće u slučaju raskida ugovora, odnosno isteka ugovora o ulaganju ili ugovora, odnosno odluke o osnivanju ili prestanku rada tog preduzeća;
5) Na udio o neto-imovini i povraćaj udjela, odnosno imovine po prestanku rada preduzeća ako je
sredstva uložio u osnivanje tog preduzeća;
6) Druga prava predviđena zakonom o stranim ulaganjima i drugim zakonom;
7) Da učestvuje u dobiti i da slobodno transferiše i reinvestira dobit, uključujući i zamjenu valute;
8) Strani ulagač ima pravo na zaštitu pronalazaka, trgovačke markice (žiga), modela i uzoraka i autorskih prava, u skladu sa zakonom;
9) Za obavljanje svoje djelatnosti strani ulagač može zapošljavati domaća i strana fizička lica i angažovati fizička i pravana lica, u skladu sa zakonom (zaposleni kod stranog ulagača imaju prava i obaveze utvrđene zakonom, kolektivnim ugovorom i konvencijama međunarodne organizacije rada ILO i drugim međunarodnim standardima. Međusobna prava i obaveze zaposlenog i stranog ulagača utvrđuju se ugovorom o radu, u skladu sa aktima iz prethodnog stava. U slučaju da su ugovorom o radu utvrđena manja prava ili nepovoljniji uslovi rada od prava i uslova utvrđenih zakonom, primjenjuju se odredbe zakona i kolektivnog ugovora). Izjednačen je položaj domaćeg i stranog pravnog lica u pogledu regulisanja radno-pravnih odnosa. Ukoliko se pravni odnos zasniva sa stranim licem, primjenjuju se odredbe Zakona o uslovima za zasnivanje radnog odnosa sa stranim državljanjima. Ukoliko je strano lice vlasnik preduzeća ili ima većinsko učešće u upravljanju preduzećem, a zapošljava građane Crne Gore, na njega se odnose iste obaveze kao i za poslodavca domaće lice.
Obaveze stranog ulagača
Strani ulagač vodi poslovne knjige, računovodstvo i dokumentaciju u skladu sa međunarodnim
računovodstvenim načelima i standardima.
Strani ulagač u obavljanju djelatnosti dužan je da postupa u skladu sa propisima o zaštiti životne sredine.
Strani ulagač dužan je da osigura svoja ulaganja u skladu sa propisima o osiguranju.
Tretman stranog u odnosu na domaćeg ulagača
Strani ulagač može na teritoriji Republike osnivati preduzeće i ulagati u preduzeće, na način i pod uslovima pod kojima domaća lica mogu osnivati preduzeća, odnosno ulagati sredstva u preduzeća, što znači da mu se daje nacionalni tretman tj. da će se na njega primjenjivati propisi kao i za domaćeg ulagača a ne neki ‘’drugi’’ propisi kojima bi mu se mogla uskratiti ili ograničiti prava.
Oblasti u kojima strani ulagač može uložiti sredstva
Strani ulagač može uložiti sredstva u:
1) Privredno društvo (akcionarsko društvo, društvo sa ograničenom odgovornošću,
komanditno društvo i ortačko društvo);
2) Ugovorno preduzeće;
3) Banku i drugu finansijsku organizaciju;
4) Zadrugu;
5) Organizaciju za osiguranje i
6) Druge oblike saradnje i zajedničkog poslovanja utvrđene zakonom.
Zakonom o privrednim društvima uvedene su manje takse za registraciju preduzeća i pojednostavljena je procedura registracije.
Od početka primjene novog Zakona o privrednim društvima, broj registrovanih privrednih subjekata je
povećan za 55%.
Registracija preduzeća je značajno pojednostavljena: postupak registracije traje do 4 dana, osnivački ulog za DOO iznosi 1 euro a broj dokumenata potrebnih za registraciju - 4.
Imajućiu vidu samo postupak registracije, Crna Gora je postala vodeća zemlja u regionu .
Ipak, problem su i dalje administrativne barijere na nivou lokalne administracije koje se odnose na upotrebne dozvole.
Poreske stope:PDV 17%
Poreska stopa na dobit: 9%
Minimalna cijena rada 50 Eur
Zakon o insolventnosti nudi set pravila koja su usmjerena na rješavanje situacije u slučaju kraha preduzeća na regularan, predvidljiv i pravedan način.Ovaj Zakon daje mogućnost za efikasan završetak aktivnosti ili za reorganizaciju biznisa. Zakon pomaže kreditorima da povrate potraživanja na brži način, vlasnicima biznisa da se preorijentišu na neke druge aktivnosti, da se imovina preduzeća brže uključi u privredni proces.
Zakon o fiducijalnom prenosu prava svojine omogućava preduzećima i individuama da ponude različitu imovinu u zamjenu za kredit. Kreditori će biti u mogućnosti da obezbijede prethodne kredite putem pokretne imovine, i moći će kroz centralizovanu registraciju uz niže troškove da obezbijede njihovu poziciju.Ovo obezbjeđenje će ohrabriti kreditore da daju više kredita. Zakonom se namjerava podstaći “ pozajmljivanje “ kao instrumenta za rast biznisa.
Zakon o računovodstvu je uveo Međunarodne Računovodstvene Standarde (IAS).Ovaj međunarodno priznati sistem računa će omogućiti poreskim zvaničnicima da odrede koliki iznos poreza se duguje, potencijalni investitori će imati validnu osnovu za istraživanje finansijskih izvještaja preduzeća, a i same kompanije će moći da ažuriraju podatke kako bi “ snimili “ finansijsko stanje.
(PDV) Zakon o porezu na dodatu vrijednost je usvojen 1.Aprila 2003. god., i prema njemu sva pravna lica koja ostvaruju prihod veći od 18.000 €, obavezni su da se registruju za ovaj porez. Zakon o porezu na dodatu vrijednost je uveo na novoizgrađene stanove poresku stopu od 17 % (plaća investitor).
Porez na dobit se plaća u proporcionalnoj stopi u iznosu od 9% poreske osnovice.
Porez na dohodak fizičkih lica se ne plaća ukoliko je ostvareni godišnji dohodak 785 €, a za kategorije
ličnog dohotka koje premašuju ovaj iznos plaća se od 15% do 23 %.
Zakon o porezu na imovinu uvodi fleksibilne stope (po opštinama) koje se kreću od 0.08 % do 0,8% u odnosu na tržišnu vrijednost imovine.
Zakon o spoljnoj trgovini je usvojen 21. aprila 2004 godine. i u potpunosti je usaglašen sa zahtjevima i principima Svjetske trgovinske organizacije (WTO) i Evropske unije. Ovaj zakon obezbjeđuje praćenje tokova robe i kapitala, otvorenu tržišnu ekonomiju i sve veću liberalizaciju prometa roba i usluga kao i ravnopravnost svih učesnika u spoljnotrgovinskom prometu. Mogućnost bavljenja spoljnom trgovinom pružena je svim licima, u skladu sa njihovom pravnom i poslovnom sposobnošću. Stari zakon kojim je ova materija bila uređena, kao i Uredba o spoljnotrgovinskom poslovanju na osnovu koje se ovaj zakon primenjivao, bili su veoma restriktivni i sadržali su sa gledišta ekonomske efikasnosti, neopravdane uslove. Primerza to su bili obavezna prijava svakog spoljnotrgovinskog posla Centralnoj banci, dobijanje odobrenja za neke tzv. posebne spoljnotrgovinske poslove poput kompenzacije, reeksporta, itd. Novim zakonom je ukinuto
prijavljivanje posla, kao i davanje odobrenja za vršenje tzv. posebnih poslova.
Carinski Zakon u skladu sa zahtjevima Svjetske Trgovinske Organizacije (WTO) i Evropske Unije primenjuje se od 1.aprila 2003.godine. Zakon pojednostavljuje carinski postupak tj. uvozno-izvozne procedure i uvodi dokumentaciju koja prati robu identičnu onoj koja se koristi u Evropskoj Uniji. Zakon je doslovno preuzeo odredbe sporazuma STO o carinskom vrednovanju i pravilima o poreklu robe. Uredbom o sprovođenju carinskog zakona ove i još neke odredbe zakona razrađene su u detalje sa prilozima koji sadrže i obrasce dokumentacije koja prati robu. Zakon ne sadrži odredbe o merama koje se primenjuju na granici radi zaštite prava intelektualne svojine, ali sadrži osnov za donošenje podzakonskog akta od strane Vlade kojim bi ta materijabila regulisana. Medjutim, Vlada Republike Crne Gore je donijela Uredbu postupanju carinskog organa sa robom za koju postoji osnovana sumnja da se njome povredjuju prava intelektualne svojine, koja se primje- njuje od 1.07.2005. godine koja je u skladu sa zahtjevima TRIPS sporazuma, WIPO organizacije i Evropske
Unije.
Zakon o slobodnim zonama je usvojen u junu 2004 godine. Po ovom zakonu, slobodne zone i slobodna skladišta su dijelovi državne teritorije koji uživaju carinsku eksteritorijalnost. U carinskom smislu takve zone su za domaće tržište inostranstvo, a u svakom drugom smislu su dio državne teritorije kojem pripadaju.
Slobodne zone i skladišta imaju veliku važnost za spoljno trgovinski promet u svijetu i za tranzitne poslove. Učesnicima medjunarodnog poslovanja slobodne zone omogućuju fleksibilnije, efikasnije i profitabilnije poslovanje. Zbog toga mnoge slobodne zone u svijetu imaju razvijenu industrijsku proizvodnju kao i poslove oplemenjivanja robe. Cilj predlagača Zakona o slobodnim zonama je optimalno korišćenje domaćih resursa, prije svega rada i infrastrukturnih objekata kroz proizvodnju za izvoz i plasman domaćih roba. Pored toga korisnici slobodnih zona obično koriste usluge domaćih preduzeća izvan zone.
Crna Gora - Investicioni izazov
Pogodnost za korisnike slobodnih zona i skladišta su oslobadjanje od carinskih i poreskih opterećenja kod proizvodnje za izvoz. Na taj način oni povećavaju svoju konkurentnost na trećim tržištima.
Ovaj zakon je donet u cilju jačanja privrede Republike Crne Gore, kroz stvaranje povoljnih usloga za strane investicije; radi privlačenja stranog kapitala, tehnologije, usvajanja inostranog stručnog znanja i iskustva, kao
i inostranih menadžerskih vještina; radi podizanja nivoa zaposlenosti i nivoa spoljno trgovinske razmjene; radi jačanja pozicije Republike Crne Gore na svjetskom tržištu i u svjetskoj ekonomiji.
Zakon o putevima (usvojen 2004.godine) je prilagodjen zakonodavstvu Evropske Unije (usvojen 2004.godine) su stvoreni uslovi za učešće privatnog kapitala u putnu privredu. Puteve je moguće graditi ili održavati na osnovu dodijeljenih BOT-aranžmana i koncesija. Ovo je značajna novina u odnosu na prethodne zakone.
Zakon o željeznici (usvojen 2004.godine) stvara uslove da se kao upravljač željezničke infrastrukture mogu pojaviti i druga lica, osim Željeznica Crne Gore AD što stvara povoljne uslove za učešće stranog kapitala. Novim zakonom je predvidjeno da infrastrukturu mogu koristiti više prevoznika što je šansa za veći kvalitet usluga i smanjenje troškova poslovanja a takodje i šansa domaćim i stranim investitorima da se pojave kao korisnici željezničke infrastrukture.
