Od januara 2007. godine, na snagu je stupio novi finansijski instrument
Evropske komisije IPA - Instrument za predpristupnu podršku, koji pruža ciljanu
i efikasnu podršku zemljama u procesu pristupanja Evropskoj uniji, u zavisnosti
od njihovih potreba i stepena razvoja.Da bi se na najefikasniji način postigli ciljevi svih zemalja, ovaj finansijski instrument ima pet komponenti:
I Podrška tranziciji i jačanje institucionalnih kapaciteta
II Regionalna i prekogranična saradnja
III
Regionalni razvoj
IV Razvoj ljudskih resursa
IV Razvoj ljudskih resursa
V Ruralni
razvoj.
Crna Gora je koristila prve dvije komponente IPA ( od kada je postala
zemlja kandidat, moći će da koristi svih pet komponenti).
Evropska komisija za Crnu Goru izdvaja do 34 miliona € godišnje, od čega oko 28 miliona € za podršku tranziciji i izgradnji institucija (IPA komponenta I), a ostatak se koristi za programe prekogranične saradnje (IPA komponenta II).
Na lokalnom nivou prekogranična saradnja značajno utiče na lokalne strukture i stanovništvo, tako što jača kapacitete u pripremi projekata i njihovom finansijskom upravljanju, unaprjeđuje ekonomske, turističke, kulturne i ostale standarde u kojima građani žive, tako da stanovništvo u područjima u kojima se sprovode projekti osjeća direktne koristi od projektnih aktivnosti. Na taj način raste svijest lokalnih zajednica o mogućnostima njihovog aktivnog učešća u kreiranju boljeg i kvalitetnijeg života.
Vrijednost na regionalnom nivou predstavlja učestvovanje u rješavanju zajedničkih problema i zajedničke akcije kojima se dati problemi rješavaju na održiv način, što doprinosi prevazilaženju barijera i uspostavljanju boljih i kvalitetnijih odnosa među susjednim državama.
Na širem nivou grade se institucionalni kapaciteti i ljudski resursi za upravljanje projektima iz Strukturnih fondova, kada države pristupe Evropskoj uniji, što u značajnoj mjeri otklanja postojeće nedostatke i promoviše zajedničke evropske vrijednosti.
Crna Gora učestvuje u sedam programa:
· pet susjedskih:
Albanija –
Crna Gora,
BiH – Crna
Gora (www.cbc.bih-mne.org),
Hrvatska –
Crna Gora (www.cbccro-mne.org),
Srbija – Crna
Gora (www.cbcsrb-mne.org)
i
IPA
Jadranskom programu prekogranične saradnje (www.programmemed.eu)
· dva transnacionalna:
Program
Jugoistočna Evropa (www.southeast-europe.net/hu)
i
Mediteranski program (www.adriaticipacbc.org)
Institucije
iz Podgorice mogu prijaviti svoje projekte koji se odnose na saradnju sa
Albanijom, Hrvatskom i Bosnom i Hercegovinom (za Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu
samo kao pridruženi članovi[1]).
Programi se realizuju kroz periodično objavljivanje javnih poziva za podnošenje prijedloga projekata, tzv. Poziva za projekte
Kako do prekograničnog
projekta?
Prije objave Poziva za projekte
1. Posjetiti
Forum za programe prekogranične saradnje ( www.cbc-mne.org) i web strane
programa i potražite detaljnije informacije o programima
2.
Kontaktirajte Zajednički tehnički sekretarijat i Antene programa (njihove
adrese ćete naći na pomenutim sjtovima) i bićete na listi kontakata za
obavještavanje o svim programskim novostima i dešavanjima
3. Pročitajte
programska dokumenta programa – Operativni program i Uputstva za impementaciju,
koji detaljnije opisuju prioritete i mjere programa, način upravljanja
programima, obaveze krajnjih korisnika, kategorije prihvatljivih projekata i
partnerstava, itd.
4. Posjetite
Info dane, na kojima ćete čuti o osnovnim pravilima programa i o tome kako do
uspješnog prekograničnog projekta
5.
Prisustvujte Forumima za traženje partnera (Partner Search Forum), na kojima
možete uspostaviti direktne kontakte sa potencijalnim partnerima i razmijeniti
projektne ideje
6.
Uspostavite prekogranična partnerstava i pripremajte zajedničke projekte
Nakon objave Poziva za projekte
1. Objava
Poziva za projekte biće dostupna na programskim web stranama, Forumu za
programe prekogranične saradnje i u dnevnoj štampi
2. Pročitajte
Aplikacioni paket – set dokumenata koja sadrže detaljno Uputstvo za aplikante,
sa svim pravilima za prijavu projekata, kao i kompletnu dokumentaciju koju
treba popuniti da bi se prijavio projekat
3.
Prisustvujte Info sastancima (tzv. Info sesijama), na kojima ćete dobiti
detaljno objašnjenje Aplikacionog paketa i kriterijuma po kojima će se
procjenjivati vaš projekat
4. Zajedno sa
vašima partnerima napišite zajednički projekat (zajednički popunite Formular za
prijavu projekta) i u predviđenom roku ga dostavite na adresu Zajedničkog
tehničkog sekretarijata
Finalna faza
Nakon
završetka Poziva za projekte, slijedi procjena kvaliteta vašeg projekta, i to u
dva koraka:
1.
administrativna provjera (da li ste priložili svu potrebnu dokumentaciju i da
li je vaša organizacija prihvatljiva za dobijanje projekta)
2. provjera
kvaliteta Vašeg projekta (po jasno definisanim kriterijumima)
Ukoliko Vaš projekat bude izabran za finansiranje, slijedi faza čišćenja budžeta, a zatim potpisivanje ugovora sa Delegacijom Evropske unije i implementacija samog projekta.
Ono što je važno istaći
Dakle,
najvažnija je ideja projekta i da podsjetim da projekti koji se finansiraju
kroz ove programe odnose se na ekonomski razvoj sa naglaskom na turizam,
zaštitu životne sredine, ekološku zaštitu i promocije, inovacije i istraživanja
i male projekti koji podstiču socijalnu koheziju tzv.projekti ljudi- ljudima.
Da podsjetim i na to da ne može svako da
konkuriše za projekte prekogranične saradnje konkurišu već samo neprofine
institucije/organizacije
kao što su:vladine agencije, opštine,
razne asocijacije i udruženja, nevladine organizacije, univerziteti, škole,
bolnice, istraživački centri itd. Program prekogranične saradnje se
implementira sa obje strane granice zemalja učesnica i to pod jedinstvenim
pravilima za sve učesnike programa. Za svaki pojedinačni program, svaka zemlja
učesnica mora da uspostavi odgovarajuća operativna tijela za sprovođenje
navedenih programa koji se odnose na datu zemlju. Zadatak ovih tijela je da
blisko sarađuju u procesu izrade i implementacije programa prekogranične
saradnje.
Potencijalni problemi su veoma zahtjevna pravila i procedure EU, koja zahtijevaju prilično dobre upravljačke kapacitete institucija, prethodno iskustvo na projektima kao i kofinansiranje od min.15% koje potencijalni korisnici moraju obezbijediti iz soptvenih izvora.
Dosadašnja iskustva
Interesovanje
za učešće u prekograničnim programima je veliko uglavnom zbog već
uspostavljenih partnerstava i prethodnih iskustava određenih institucija/
organizacija sa istim u regionu ali i u državama članicama EU, tako da su
programi prekogranične saradnje alatka da se učvrste stara i uspostave nova
partnerstva za buduće prekogranične projekte. Do sada se pokazalo da
institucije i organizacije iz Crne Gore mogu uspjesno da prijavljuju projekte.
Naime, u okviru Prvih poziva na projekte za finanisijska sredstva iz IPA 2007 i
IPA 2008, za prekogranični program Albanija – Crna Gora je odobreno šest
projekata, za prekogranični program BiH – Crna Gora 11 projekata, Hrvatska –
Crna Gora pet projekata, dok je za prekogranični program Srbija – Crna Gora
odobreno 13 projekata. Na prvom pozivu za transnacionalni program Jugoistočna
Evropa odobreno je pet projekata a za transnacionalni program MED odobrena su
tri projekata u kojima učestvuju i partneri iz Crne Gore.
Približavanjem EU zemlja dobija više novca za programe prekogranične saradnje čijom implementacijom se zemlja priprema za korišćenje finansijskih sredstava iz Strukturnih fondova kada postanemo punopravna članica EU.
[1]
Pridruženo područje znači da se na njemu može koristiti 20% ukupnog budžeta
programa.
